Zespół przeciążeniowo-bólowy kręgosłupa

Zespół przeciążeniowo-bólowy kręgosłupa jest jedną z głównych przyczyn przewlekłych bólów kręgosłupa.

W większości przypadków zespół ten charakteryzuje się długotrwałymi bólami kręgosłupa o zmiennym nasileniu dolegliwości oraz charakterze nawrotowym. Najczęściej dotyczy on odcinka szyjnego oraz lędźwiowego kręgosłupa.

Biorąc pod uwagę uwarunkowania anatomiczne zespół przeciążeniowo-bólowy kręgosłupa jest ściśle związany z patologią stawów międzykręgowych.

Budowa stawu międzykręgowego:

Stawy międzykręgowe występują praktycznie na każdym poziomie kręgosłupa (z wyjątkiem pierwszego kręgu szyjnego) i stanowią element biomechaniczny przenoszący około 20% wszystkich sił i ruchów w odcinku szyjnym i lędźwiowym kręgosłupa. Pojedynczy staw międzykręgowy utworzony jest z wyrostków stawowych dwóch sąsiadujących ze sobą trzonów kręgowych, które łączą się za sobą na zasadzie stawu. Powierzchnie stawowe stawów międzykręgowych w prawidłowych warunkach pokryte są cienką warstwą chrząstki stawowej oraz otoczone są niewielką łącznotkankową torebką stawową warunkującą prawidłowe odżywianie stawu.

Zarówno sam staw jak i torebka stawowa są bardzo silnie unerwione poprzez drobne czuciowe gałązki nerwowe odchodzące od korzenia rdzeniowego.

Z uwagi na stałe przeciążenie ruchowe powierzchni stawowych w tych stawach bardzo często dochodzi do ich przyspieszonego zużycia oraz degeneracji. Uszkodzenie stawów międzykręgowych jest dodatkowo potęgowane naturalnym procesem degeneracji krążków międzykręgowych, który postępując z wiekiem prowadzi do obniżenia przestrzeni międzykręgowej co w rezultacie dodatkowo obciąża stawy międzykręgowe. Na tle wspomnianych procesów dochodzi do stopniowego zaniku chrząstki stawowej oraz indukcji zmian zapalno-degeneracyjnych, które prowadzą do zaawansowanego uszkodzenia stawu oraz generują powstawanie niekorzystnych zmian w zakresie okolicznej tkanki kostnej. Z czasem zakres zmian zapalno-degenaracyjnych jest tak duży, że chory prezentuje pełny obraz zespołu stawów międzykręgowych. W zaawansowanej postaci odpowiedzi zapalno-degeneracyjnej dochodzi do przerostu stawów międzykręgowych oraz wytworzenia charakterystycznych dziobów kostnych w zakresie sąsiadujących powierzchni trzonów kręgowych.

Objawy zespołu stawów międzykręgowych:

Do najczęstszych objawów spotykanych u chorych prezentujących zespół stawów międzykręgowych należą:

• W większości przypadków atak bólu związanego z zespołem stawów międzykręgowych ma charakter ostry, nieprzewidywalny w występowaniu. Ból wykazuje charakter zmienny. Zwyczajowo napady bólowe obserwowane są kilka razy w miesiącu
• U większości pacjentów występuje charakterystyczna bolesność w rzucie zwyrodniałych stawów międzykręgowych oraz dochodzi do nadmiernego skurczu okolicznych mięśni przykręgosłupowych
• Ból ma tendencje do nasilania się gdy pacjent przyjmuje pozycję leżącą na plecach, zaś dolegliwości ustępują w pozycji leżącej na brzuchu.
• Cechą znamienną bólu obserwowanego w przypadku zespołu stawów międzykręgowych jest charakterystyczne promieniowanie do pośladków oraz tylnej powierzchni ud. Praktycznie nie spotyka się rzutowania bólu na przednią powierzchnię nóg
• W przypadku zespołu stawów międzykręgowych zlokalizowanego w odcinku szyjnym kręgosłupa ból występuje głównie w zakresie szyi i barków. Nie ma tendencji do promieniowania do kończyn górnych oraz palców dłoni.

Diagnostyka zespołów przeciążeniowo-bólowych kręgosłupa:

Podstawą rozpoznania zespołu przeciążeniowo-bólowego kręgosłupa jest charakterystyczny wywiad chorobowy oraz opisany powyżej charakter dolegliwości klinicznych. W większości przypadków pacjent poszukuje specjalistycznej pomocy medycznej w przypadkach gdy ostre zespoły bólowe występują coraz częściej – nawet kilka razy w tygodniu – oraz komfort życia ulega znacznemu pogorszeniu. Poza wymienionymi składowymi rozpoznania zespołu przeciążeniowo-bólowego strategiczną rolę należy przypisać diagnostyce obrazowej.

Wstępnym proponowanym badaniem diagnostycznym jest RTG schorowanego odcinka kręgosłupa w trzech projekcjach: przód-tył, bok oraz skośnej. Badanie te pozwala dostrzec chorobowy przerost stawów międzykręgowych oraz jest stosunkowo czułe we wczesnym wykrywaniu zmian zapalno-degeneracyjne w zakresie tych stawów.

W przypadkach wątpliwych diagnostyka musi być rozszerzona o dodatkowe opcje diagnostyki obrazowej takie jak TK czy MRI kręgosłupa.