Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego (z łac. ACL)
Więzadło krzyżowe przednie (WKP) oraz więzadło krzyżowe tylne są więzadłami przebiegającymi dokładnie w środku stawu kolanowego. Nazywają się "krzyżowe", ponieważ na swoim przebiegu krzyżują się wzajemnie.
Więzadło krzyżowe przednie przyczepia się na kości piszczelowej z przodu i biegnie do góry i do tyłu przyczepiając się w tylno-bocznej części stropu kości udowej.
Trudno przecenić funkcję jaką pełni ta struktura. WKP odpowiada w bardzo dużym stopniu za stabilność i prawidłowe funkcjonowanie kolana. Zapobiega ono wysuwaniu się goleni do przodu względem kości udowej, ogranicza rotację goleni, oraz stabilizuje kolano w płaszczyźnie czołowej. Zapewnia wreszcie warunki do prawidłowego funkcjonowania łąkotek oraz chrząstek.
Kolano niestety, z racji umiejscowienia pomiędzy dwoma długimi dźwigniami (kością piszczelową i kością udową), jest wystawione na działanie dużych sił, stąd częste urazy więzadeł kolana. Piłka nożna, narciarstwo oraz koszykówka to główne sporty, w czasie których urazy doprowadzają do uszkodzeń stawu kolanowego. Badania przeprowadzone wśród piłkarzy włoskich w okresie 11 sezonów wykazały, że 67% urazów piłkarskich dotyczy kończyny dolnej, z czego 37% to urazy kolana. 47% skręceń kolana u piłkarzy wiąże się z uszkodzeniem WKP. Warto jeszcze wspomnieć, że uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego zdarza się częściej u kobiet uprawiających sport, w porównaniu do mężczyzn uprawiających te same dyscypliny.
Zerwanie WKP jest związane najczęściej z konkretnym urazem bezpośrednim lub skrętnym. Zawodnik odczuwa silny ból, jakkolwiek może być zdolny do kontynuowania wysiłku. Obrzęk kolana rzadko występuje od razu. Najczęściej narasta w ciągu 6-24 godzin. Szybkie narastanie krwiaka może świadczyć o innej, towarzyszącej patologii – np. złamanie śródstawowe. Jeśli obrzęk kolana nie jest duży, uraz jest często bagatelizowany. Sprawny mechanizm kompensacji stawu sprawia, że kolano stopniowo wraca do formy i człowiek nie ma świadomości co mu zagraża.
Nieprawidłowo funkcjonujący staw zaczyna zużywać się w przyśpieszonym tempie. Nawet normale funkcjonowanie, które wiąże się przeciętnie z wykonaniem ok. 1,5 mln kroków rocznie (nie mówiąc już o uprawianiu sportu), doprowadza do całkowitego zniszczenia kolana i konieczności stosowania protez już w ciągu kilkunastu lat. Początkowo pojawiają się nawracające wysięki do stawu kolanowego, "uciekanie" kolana oraz zaniki mięśniowe. Uszkodzeniu ulegają łąkotki i chrząstka na powierzchniach stawowowych doprowadzając do blokowania kolana i rozwinięcia masywnych zmian zwyrodnieniowych.
Diagnostyka i leczenie:
Bezpośrednio po urazie kolana konieczna jest konsultacja lekarska. Prostymi testami klinicznymi, w większości przypadków, ortopeda jest w stanie ocenić uszkodzenia wewnętrzne stawu kolanowego i stwierdzić czy więzadło krzyżowe przednie jest uszkodzone, czy nie. W przypadku wątpliwości można sięgnąć po badania dodatkowe takie jak USG czy rezonans magnetyczny. W każdym przypadku warto również wykonać badanie RTG porównawcze obu kolan. Rezonans magnetyczny jest najdokładniejszym nieinwazyjnym badaniem kolana. Oprócz uwidocznienia dokładnego przebiegu więzadeł krzyżowych i ich struktury wewnętrznej, pozwala na ocenę uszkodzeń towarzyszących, takich jak uszkodzenia łąkotek, uszkodzenia więzadeł pobocznych, troczków przyśrodkowych rzepki, uszkodzeń chrząstki szklistej i stłuczeń kości, jak również uszkodzeń mięśnia podkolanowego.
W przypadku stwierdzenia i potwierdzenia zerwania więzadła krzyżowego przedniego, postępowaniem z wyboru jest rekonstrukcja artroskopowa, w czasie której w miejsce więzadła uszkodzonego wstawia się przeszczep ze ścięgna pobranego od pacjenta. W czasie tego samego zabiegu, możliwe jest również zaopatrzenie innych uszkodzeń np. uszkodzeń łąkotek.
Bezpośrednio po zabiegu pacjent rozpoczyna intensywną, specjalistyczną rehablilitację mającą na celu przywrócenie pełnej sprawności kolana. Powrót do sportu możliwy jest po 6 miesiącach intensywnych ćwiczeń.
Aby ustrzec się uszkodzeń WKP konieczne jest regularne wzmacnianie mięśni uda (szczególnie grupy tylnej), rozciąganie oraz ćwiczenia propriocepcji, czyli wyuczenie mięśni aby same w odpowiedzi sposób reagowały na przeciążenia w stawie i odpowiednio stablilizując go zapobiegały uszkodzeniom więzadłowym.
